Bezorgdheid werkt als een gif op je lichaam en geest

In dit artikel komen aan de orde:

De goede kanten van bezorgdheid

De negatieve kanten van bezorgdheid

Lichamelijke, mentale en emotionele gevolgen van bezorgdheid

• Geestelijke en emotionele gevolgen
• Lichamelijke gevolgen
• Relationele gevolgen

Waarover maken we ons zorgen?

• Dingen uit het verleden
• Dingen die nog zouden kunnen gaan gebeuren

Zorgen maken heeft een functie, maar kan ook veel kapotmaken

Wat kun je zelf doen om je zorgen aan te pakken?

1. Bidden
2. Schrijf het van je af
3. Plan een vaste piekertijd in per dag
4. Praat erover
5. Pak jezelf aan
6. Relativeer
7. Beweeg
8. Ga de natuur in
9. Leef bewust in het heden, in het nu

Wat kun je beter niet doen?

Als je geen grip krijgt op je bezorgdheid

We leven in een onzekere en ingewikkelde tijd. Het is niet vreemd dat veel mensen zich zorgen maken. Zich zorgen maken over de toekomst, over hun baan of financiën, over hun gezondheid of die van geliefden, over de economie en over veel meer dingen. Juist in de afgelopen maanden hebben we ervaren dat het leven niet zo zeker en maakbaar is, als velen altijd dachten. De voorspoed en welvaart waren zo gewoon voor ons geworden de laatste tientallen jaren. Grote oorlogen en natuurrampen speelden vooral ver van ons bed, maar niet in onze buurt. Natuurlijk waren er wel moeilijkheden, ziekten, pijn en onzekerheden. Genoeg dingen om ons zorgen over te maken. Maar geen dingen die het leven voor iedereen tegelijk zo op z’n kop zette als de huidige coronacrisis.

Bezorgdheid hoort bij het leven; een leven zonder zorgen bestaat niet. Als je je zorgen maakt, heb je een onrustig en onzeker gevoel over een bepaalde zaak en vraag je je af of je de controle hierover nog wel hebt. Iedereen kent dit gevoel wel en vele mensen lijden eronder. Bezorgdheid is momenteel het grootste psychische probleem waar mensen onder gebukt gaan. Meestal noemt men het dan spanning, stress, angst, paniek of onrust…

Aan de ene kant is bezorgdheid iets goeds: het kan ervoor zorgen dat mensen in actie komen om iets te gaan doen aan een bepaalde situatie. Maar aan de andere kant kan het een groot probleem zijn als je je zorgen niet los kan laten. En dat gebeurt meer dan we beseffen. De zorgen werken dan als een gif in op je lichaam, je geest en je relaties. Zorgen kunnen meer kapot maken dan je lief is (en dan je vaak beseft), maar dat hoeft helemaal niet en is ook niet de bedoeling.

De goede kanten van bezorgdheid

Als je je zorgen over iets maakt, dan ben je alerter en oplettender. Je ziet een gevaar aankomen en kan je er dus op voorbereiden en er iets aan doen. Als je je bijvoorbeeld zorgen maakt over je gezondheid, kun je naar een dokter gaan om je na te laten kijken. Verder kun je gezonder gaan leven om  bepaalde gezondheidsproblemen voor te zijn. Mocht je je zorgen maken over je financiële situatie, dan kun je je administratie goed op orde brengen, een plan maken om meer geld te gaan verdienen, gaan sparen of er in ieder geval bewust op gaan letten om geen grote en onnodige uitgaven te doen. Wanneer je je zorgen maakt over een examen of een belangrijke presentatie, dan kun je op tijd beginnen met leren / voorbereiden en het niet op het laatste moment aan laten komen. Als je bang bent dat je je baan gaat verliezen omdat er in jouw sector steeds minder werk is, kun je beginnen met je om te scholen naar een vakgebied waarin nog werk genoeg is. En als je ziet dat een ander in je omgeving in gevaar verkeert, kun je deze persoon hiervoor waarschuwen.

De negatieve kanten van bezorgdheid

Het gevaar is dat mensen vast blijven zitten in hun zorgen en dan in een vicieuze cirkel terecht komen. Een cirkel of doolhof van negatieve gedachten waarin je gevangen zit en waar je niet meer uit kunt komen. En als je dan eenmaal vastzit in negatieve gedachten, komen er steeds meer andere negatieve gedachten bij. Ze kunnen je overspoelen als een tsunami. Je ziet overal de nadelen van en kan niet meer helder nadenken. Dit heeft een grote invloed op je leven. Je negatieve gedachtewereld overheerst je leven en je kunt niet meer bewust in het hier en nu leven. Het ‘zorgen maken over alles’ neemt je totaal in beslag en de angst dat er bepaalde dingen kunnen gebeuren, kan je verlammen.

In een bepaalde mate maakt piekeren mensen creatiever. De plekken waar angst en creativiteit worden verwerkt in de hersenen, liggen naast elkaar en als de hersenactiviteit voor angst toeneemt, dan neemt ook de creativiteit toe. Maar te veel piekeren kan verlammend werken en juist ook de creativiteit stil leggen.

Overmatig zorgen maken helpt dus niet. Je focust je op het probleem zelf en niet op de oplossing. Je richt je op het nadenken en niet op het in actie komen. En als je je veel zorgen maakt, trek je automatisch ook meer zorgen aan.

Lichamelijke, mentale en relationele gevolgen van bezorgdheid

Geestelijke en emotionele gevolgen:

Wanneer je je veel zorgen maakt, kan dit overgaan in angst. Daarnaast kan 'zorgen maken' veel stress veroorzaken. Je concentratie wordt er minder van en mensen kunnen somber worden en zelfs depressief of burn-out door aanhoudende zorgen. De angst kan overslaan in een angststoornis of fobie, doordat de zorgen groter gemaakt worden dan ze werkelijk zijn. Hieruit kan vermijdingsgedrag en vluchtgedrag voorkomen, met als gevolg dat men dingen gaat uitstellen of zelfs helemaal passief wordt. Er is dan geen ruimte meer voor het bedenken van oplossingen of andere creativiteit.

Zorgen kunnen je geestelijk uitputten, waardoor het vermogen om beslissingen te nemen wordt verzwakt. Doordat veel mensen van de zorgen slecht slapen, neemt hun concentratie af, gaat hun humeur achteruit, zijn ze snel geprikkeld, en functioneren ze minder goed in het dagelijks leven. Continue zorgen maken je onrustig, kunnen een opgefokt gevoel veroorzaken en ontspannen lukt niet meer.  Mensen die vastzitten in zorgen zijn sneller emotioneel: ze huilen sneller, voelen zich wanhopig of worden juist boos of agressief tegen anderen.

Lichamelijke gevolgen:

Doordat je door de continue zorgen gespannen bent, worden de spieren rond je voorhoofd, hals, nek, rug en schouders onbewust aangespannen. Deze spieren ontspannen niet meer of erg moeilijk. Daardoor gaan de spieren verkrampen, verzuren en pijnlijk aanvoelen. Hoofdpijn, nekpijn,  spierpijnen, rugpijn en pijn in de armen of benen kunnen hierdoor ontstaan.

Andere lichamelijke klachten die kunnen ontstaan door overmatig zorgen maken zijn: duizeligheid, migraine, buikklachten (zoals misselijkheid, maagklachten, obstipatie en het prikkelbare darmsyndroom), hartkloppingen, hoge bloeddruk (en een verhoogd risico op hart/ vaat problematiek), hyperventilatie, ademhalingsproblemen en lichamelijke uitputting. Door slecht slapen raakt het lichaam vermoeid, wordt de bloeddruk hoger, krijgen mensen vaak meer eetlust en werkt de stofwisseling anders met gewichtstoename tot gevolg.

Daarnaast is het zo dat stress bijna altijd slaat op de reeds bestaande zwakke plekken van het lichaam. Dus als je al een bepaalde aandoening hebt of in het verleden hebt gehad, dan kunnen de klachten hiervan door stress verergeren of terugkomen.

Relationele gevolgen:

Als je negatief denkt, klaagt of altijd in de stress zit, kan dat gevolgen hebben voor je vriendschappen en andere relaties. Hoe graag men je ook wilt steunen, dit houden mensen niet lang vol als jij vast blijft zitten in je negativiteit. Doordat je niet in het hier en nu leeft, maar je energie en aandacht met name gaat naar je zorgen (toekomst of verleden) is het lastig om samen met vrienden te genieten van het moment. Je kunt er ook niet helemaal voor hen zijn op dat moment en dat merkt men. Mensen kunnen zich leeggezogen en uitgeput gaan voelen na een afspraak met jou, waarna ze je liever even een tijdje mijden. Of ze ervaren dat ze wel altijd naar jou moeten luisteren, maar dat jij niet echt aandacht voor hen hebt. En dat je mogelijk ook niet luistert naar adviezen die zij geven om iets aan je probleem te gaan doen. Een groot gevaar voor mensen die vastzitten in zorgen, is dat ze zelf geen verantwoordelijkheid nemen voor hun eigen leven. Maar dat ze juist graag anderen de schuld geven van hun probleem en daarin zover gaan dat er soms geen normaal gesprek meer over mogelijk is. Ook kunnen mensen zich gemanipuleerd voelen als jij hen probeert in te zetten om jouw probleem op te lossen. Daarnaast kunnen de emoties hoog oplopen bij 'mensen vol zorgen' en zijn chagrijnige, opgefokte of agressieve mensen niet zo aantrekkelijk om mee om te gaan. In het ergste geval kunnen partners en kinderen van ‘door zorgen beheerste mensen’ veel schade en trauma’s oplopen door het gedrag van deze persoon.

Waarover maken we ons zorgen?

Zorgen hebben eigenlijk altijd betrekking op het verleden of op de toekomst. Niet op het moment waarop je nu leeft.

Dingen uit het verleden:

Je kunt piekeren over iets wat er in het verleden is gebeurd. Iemand die je pijn heeft gedaan, of juist over dat jij iemand pijn hebt gedaan. Of over dat je misschien iets stoms hebt gedaan of geen goede indruk hebt gemaakt. Wroeging, pijn en onzekerheid over iets dat in het verleden speelde, kunnen je nu nog steeds bezig houden. Het kunnen ook dingen zijn waar je zelf niets aan kon doen, maar wat toch in je hoofd blijft malen.

Dingen die nog zouden kunnen gaan gebeuren:

Je kunt je ook zorgen maken over dingen die mogelijk in de toekomst gaan gebeuren. Dit kan betrekking hebben op jezelf of op anderen, zoals je kind, je partner, je ouders of andere mensen om je heen.

Je kunt je zorgen maken over jezelf. Je kunt bijvoorbeeld bang zijn om te falen, dat je onbekwaam bent voor iets of dat je je hulpeloos voelt. Of over je gezondheid. Misschien heb je wel gezondheidsproblemen en zijn de vooruitzichten niet goed. Of je bent bang om gezondheidsproblemen te krijgen in de toekomst. Andere mensen hebben grote financiële problemen, zijn misschien werkloos geworden en zien geen doel meer in hun leven. Of je hebt net een crisis achter de rug en hebt een groot verlies geleden, misschien ben je je partner kwijt geraakt. Mensen tobben ook omdat ze problemen hebben in hun relatie. Of ruzie met een vriend of collega. Ook deadlines en andere belangrijke dingen die staan te gebeuren, kunnen veel zorgen geven.

Je kunt je ook zorgen maken over anderen. Het gaat niet goed met je kinderen. Ze ontsporen of zijn ernstig ziek. Of er speelt iets wat betrekking heeft op je partner, je ouders of iemand anders.

Steeds meer mensen maken zich ook zorgen over de toekomst van de wereld. De klimaatverandering, de toenemende haat en onrust in de wereld, oorlogen, ruzies, ziektes… te veel om op te noemen.

De meeste mensen hebben zorgen rondom angst voor de dood, ziekten en financiële zaken. Dit zijn hele reële zorgen die er altijd zijn geweest en ook altijd zullen blijven in deze wereld.

Verder voelen veel mensen zich onrustig en opgejaagd door de werkdruk, hectiek en verwachtingen van de huidige maatschappij. Steeds meer mensen voelen zich continue overbelast en uitgeput. De zorgen nemen toe en ze raken het overzicht en de balans kwijt. Er is niet voldoende tijd en rust om bij te komen, het leven te overdenken en dingen te verwerken. Mensen worden opgejaagd door alle gestelde doelen en de klok.

Zorgen maken heeft een functie, maar kan ook veel kapot maken

Als we leven met bezorgdheid over morgen (of gisteren), zijn we niet in staat om van het heden te genieten. En om er op dit moment te zijn voor onszelf en voor een ander. De zorgen verlammen en belemmeren ons om bewust te leven in het heden.

Wat kun je zelf doen om je zorgen aan te pakken?

1) Bidden!

Als je christen bent en op God vertrouwt, is dit de allerbelangrijkste stap die je kunt zetten. Breng je probleem bij God!

Meer over de manier waarop God wil dat we met zorgen omgaan, vind je hier…. Niet-christenen kunnen natuurlijk ook beginnen met God erbij te betrekken. 

2) Schrijf het van je af.

• Zoek een rustige, stille plek en zet je gedachten op papier. Maak een lijst van dingen waar je je zorgen over maakt. Door het op te schrijven, hoeft het niet in je hoofd te blijven zitten en heb je het allemaal op een rijtje om te onthouden en er mee aan de slag te gaan.
• Kijk naar de opgeschreven zorgen en deel ze in in twee groepen: oplosbare zorgen en onoplosbare zorgen.
• Bedenk goed of de onoplosbare zorgen misschien toch oplosbaar zijn. Als ze echt onoplosbaar zijn, probeer ze dan los te laten. Richt je op de dingen waar je wat aan kunt doen en die je kunt beïnvloeden.
• Maak een stappenplan om de oplosbare zorgen aan te pakken. Als je er mee bezig gaat, al zet je maar kleine stapjes, dan helpt dat al om de zorgen te verlichten.
• Ga met dit stappenplan aan de slag. Elke dag een kleine stap. Na een week heb je al heel wat stappen gezet.

3) Plan een vaste piekertijd in per dag  als het je niet lukt om de zorgen los te laten.

Maximaal een half uur per dag.

• Maak bijvoorbeeld een zorgendoos. Schrijf je zorgen op een kaartje en stop ze in de doos. Zet de doos na je piekertijd ergens uit het zicht en pak deze alleen tijdens je piekertijden.
• Stel het zorgen maken uit tot je piekertijd. Maak bijvoorbeeld even een aantekening als er een angstige gedachte of zorg in je hoofd op komt en bewaar het probleem om erover na te denken tijdens je piekertijd.
• Als je merkt dat je tussendoor aan het piekeren bent, zeg dan ‘STOP!’ tegen jezelf. Zo train je jezelf in het stoppen met je zorgen te maken.
• Als het niet goed lukt om je gedachten te stoppen, ga je dan op iets anders concentreren. Maak een tekening, kleur een kleurplaat voor volwassenen in, ga een puzzel maken, bel een vriend(in), ga in de tuin werken, zoek afleiding.

4) Praat er over

Zoek een vertrouwenspersoon. Vaak lijken je zorgen al minder groot als je ze aan iemand anders verteld hebt. Gedeelde zorgen worden gehalveerd. Mensen om je heen kunnen luisteren en je praktische tips geven om minder bezorgd te zijn.

2. • Als je vaak problemen met andere mensen hebt:
     • Misschien heb je de neiging om geen verantwoordelijkheid te nemen voor je eigen leven en keuzes en stel je je graag afhankelijk van anderen op, dan kun je gaan leren om wel verantwoordelijkheid te gaan dragen.
     • Misschien ben je niet zo’n goede luisteraar en kun je leren om beter te luisteren.
     • Misschien oordeel je te snel en kun je leren om minder te oordelen en om mensen te accepteren.
     • Misschien stel je geen of te weinig je eigen grenzen en kun je leren om je grenzen te ontdekken en aan te geven.
3.  
   • Breng structuur aan in je leven als je op dat vlak problemen ervaart:
     • Ruim je huis op en houdt het netjes. Dan raak je geen dingen kwijt, heb je overzicht en hoef je je daar geen zorgen over te maken.
     • Zorg dat je goed met je geld omgaat. Neem tijd om je administratie te doen en overzicht te houden. Betaal rekeningen op tijd. Geef niet meer uit dan je hebt en spaar een beetje om wat reserve op te bouwen. Dan hoef je je geen zorgen te maken over schulden of financiële tekorten.
4.  
   • Zorg goed voor jezelf en voor je lichaam.
     • Leef gezond: eet gezond, beweeg minstens 30 minuten per dag, rook niet of stop met roken, drink geen overmatig alcohol, neem tijd voor ontspanning. Zo heb je een veel kleinere kans op lichamelijke aandoeningen en hoef je je hier minder zorgen om te maken.
     • Koffie, thee, cola, energiedrankjes en alcohol kunnen stress (en zorgen) verergeren, gebruik deze dranken met mate.
     • Zorg dat je alle voedingsstoffen binnenkrijgt die je lichaam nodig heeft (kijk bijvoorbeeld op voedingscentrum.nl).
     • Verbeter je lichaamshouding. Als je je klein maakt, dan ga je je ook klein voelen. Dit geeft meer onzekere gedachten en zorgen. Als je rechtop gaat staan of zitten, borst vooruit, schouders naar achteren, kin omhoog en diep ademt vanuit je buik, voel je je direct een stuk zelfverzekerder.
     • Als je lekker in je vel zit, kun je ook beter met tegenslagen omgaan. Doe dingen die je energie geven en schrap dingen die energie van je wegzuigen.
     • Zorg dat je genoeg rust hebt en voldoende slaapt.

6) Relativeer:

• Tel je zegeningen: maak eens een lijstje met dingen waar je dankbaar voor bent.
• Kijk eens van een afstandje naar jouw probleem. Is het echt zo belangrijk om hier al mijn energie en tijd in te steken? Stel je bijvoorbeeld voor dat je vriend(in) dit probleem heeft en hiermee naar jou komt. Hoe zou je er dan tegenaan kijken?
• Fouten maken mag. Jij mag fouten maken en anderen mogen dat ook. Je kunt het niet altijd voor zijn dat anderen fouten maken, ook al zag je het al van verre aankomen. Iedereen heeft zijn eigen leven en mag fouten maken. Het kan voor de ander ook een goed leerproces zijn de fouten te maken die jij al aan zag komen.
• Accepteer dat je dingen niet kunt veranderen en dat je niet alles in de hand hebt. Je kunt je situatie niet altijd veranderen, maar wel de manier hoe je hier tegenaan kijkt.
• Uitdagingen en tegenslagen maken je wijzer, sterker, stabieler en milder op latere leeftijd. Je moet er nu even doorheen. Het hoort erbij en daar is niets mis mee.
• Alles is tijdelijk, ook deze zorg of dit probleem. Er komt een tijd dat het beter zal gaan!

9) Leef bewust in het heden, in het nu!

Zorgen gaan over het verleden of over de toekomst en verhinderen je om bewust in het nu te leven en te genieten van het moment.

Laat het verleden achter je. Laat het rusten. Je kunt het verleden niet veranderen door erover te blijven piekeren. Het verleden is voorbij en komt niet terug. Als je iets goed wilt maken of uit wilt praten, doe daar dan je best voor. Als je blijft piekeren over dingen uit het verleden waar nu niets meer aan te doen is: laat het los!

Maak je geen zorgen voor morgen of andere dagen in de toekomst. Veel dingen waar je je zorgen over maakt, zullen waarschijnlijk nooit gebeuren. Kijk welke dingen je vandaag kunt doen om zorgen in de toekomst te verminderen en laat de rest los.

Leef in het nu: Gebruik je zintuigen. Ga naar buiten, haal diep adem, proef, luister, observeer, voel. Wees je bewust van dit moment.

Wat kun je beter niet doen?

• Neem problemen van anderen niet over. Leef mee, probeer te helpen waar je kunt, maar laat het probleem bij de ander en neem het niet over.
• Denk niet in ‘wat als?’ mogelijkheden. Dit veroorzaakt onnodige stress. Als iets misgaat na een beslissing, dan leer je ervan dat je het de volgende keer anders kunt doen.
• Ga niet raden wat andere mensen denken. Je kunt niet in hun hoofd kijken. Als je je in hun gedachten verplaatst, ga je allemaal verkeerde dingen denken en dat geeft alleen maar extra stress. Vraag hen wat ze denken als je dat nodig vindt, maar vul het zelf niet in.
• Stop je zorgen niet weg. Ze verdwijnen er namelijk niet van, maar kunnen zich onbewust gaan ophopen en vroeg of laat allerlei fysieke en mentale klachten in jou veroorzaken. Vlucht niet weg van je problemen, maar pak ze aan. Hoe meer je ervan probeert weg te lopen, hoe groter ze in je hoofd kunnen worden.

Als je geen grip krijgt op je bezorgdheid:

Zoek professionele hulp. Ga naar je huisarts, spreek met een pastoraal werker, zoek een coach of psycholoog. Laat je helpen!